De waarde van big data en een goed gesprek

Leestijd: 3 minuten

Rotterdamse beleidsmakers bogen zich al eerder over risicofactoren voor een kansrijke start, zoals alleenstaand ouderschap in combinatie met armoede en gezondheidsproblemen, vertelt Houweling. ‘Wij brachten deze factoren – en de samenhang daartussen – in beeld met een systeemkaart, een zogenaamde complex systems map.’

De onderzoekers keken verder naar de relatie tussen een stapeling van risicofactoren en geboorte-uitkomsten, waaronder vroeggeboorte. ‘In sommige wijken in Rotterdam-Zuid zagen we een clustering van sociaaleconomische problemen, alleenstaand ouderschap en gezondheidsproblemen van ouders. Daarom zet de gemeente nu meer in op het versterken van sociale netwerken.’

In het project zijn daarnaast modellen ontwikkeld om het risico op slechte geboorte-uitkomsten, ontwikkelingsachterstand en overgewicht te voorspellen. ‘Deze modellen zijn, samen met de data-dialogen, systeemkaart en consultaties van betrokkenen, gebruikt om een prototype tool voor vroegsignalering te ontwikkelen. Samen met ouders en hulpverleners’, zegt Houweling. ‘De tool wordt gevoed met data die ouders aanleveren; zij willen zelf bepalen wat ze met wie delen.’ Ze vervolgt: ‘Ouders én hulpverleners gaven verder aan dat ze zo’n model best nuttig vinden, maar dat data nooit een vervanging kunnen zijn van een gesprek.’

Het onderzoek laat ook zien dat het voor een kansrijke start niet genoeg is om enkel gezinnen in de meest kwetsbare omstandigheden te ondersteunen, vertelt Houweling. ‘Dat was een eyeopener voor beleidsmakers. Met modellen kun je de hoogrisicogroepen relatief goed voorspellen. Maar de meeste kinderen met bijvoorbeeld een slechte geboorte-uitkomst zitten in de groep met een matig risico. Daarom is ook populatiebrede preventie nodig om alle kinderen een goede start te geven, zoals een verbeterde leefomgeving.’ 

Terugblikkend stelt Houweling: ‘Big data zijn waardevol, maar alleen als degenen worden betrokken om wie het gaat bij het data-onderzoek. Zij hebben praktijk- en ervaringskennis die wij als onderzoekers missen.’ 

Binnen het NWA-programma Big Data en Kansrijke Start onderzochten 2 consortia (C-4PO en Betekenisvol Datagebruik voor een Kansrijke Start) hoe je grote dataverzamelingen inzet om de hulp en zorg aan kwetsbare gezinnen en kinderen in de eerste 1000 dagen te verbeteren. Ook ontwikkelden zij instrumenten die hulpverleners kunnen inzetten bij de begeleiding van gezinnen. En zij bogen zich over (ethische, juridische, maatschappelijke) vragen rondom het gebruik van big data. De samenstelling van de consortia was multidisciplinair, met vertegenwoordigers uit onder meer publieke gezondheidszorg, psychiatrie, verloskunde, datawetenschappen, jeugdzorg. Het programma werd afgerond in juni 2025 met een eindsymposium.

De onderzoeksresultaten worden gedeeld in vakbladen, op congressen, bijeenkomsten met beleidsmakers en via LinkedIn. Daarnaast biedt het project ‘tools voor de toekomst’, die binnenkort online gedeeld zullen worden:

• Draaiboeken voor het betrekken van ouders en professionals in big-data onderzoek.
• Functioneel ontwerp van de Tool Kansrijke Start voor vroegsignalering, voor hulpverleners uit alle domeinen.
• Routekaart voor het versterken van gemeentelijk beleid met de ‘geleerde lessen’.
• Een monitoring-dashboard om op wijkniveau de ontwikkeling te volgen van indicatoren voor een kansrijke start.