Vooruit

‘Als vakopleiding leiden we ook op tot mens’

Leestijd: 5,5 minuten

Blikverruimende ervaringen, nieuwe mensen ontmoeten en van betekenis zijn: dat zijn de belangrijkste uitgangspunten van het programma Bloeizone Fryslân, bij mbo Firda. Martha Andela: ‘Studenten leren ook buíten de schoolmuren.’

Een parkeerterrein met 1.000 fietsen, opgeknapt door mbo-studenten werktuigbouwkunde in Sneek. Niet voor een cijfer of studie­punt, maar om iets te betekenen voor een ander. De fietsen zijn bestemd voor Oekraïense vluchtelingen die net in Nederland zijn aangekomen. ‘Een jonge vrouw uit Oekraïne deed in de klas haar verhaal. Dat maakte indruk. De studenten voelden: mijn werk doet ertoe’, vertelt Martha Andela, projectleider Maatschappelijke Diensttijd (MTD) bij onderwijs­instelling Firda, een mbo in Friesland en Flevoland. Binnen MDT ontdekken jongeren hun talenten, doen iets voor de samen­leving en komen in aanraking met mensen die ze anders minder snel ontmoeten.

Buurtbewoners en studenten vinden elkaar bij PLAK

Community learning centraal

Het fietsenproject is een mooi voorbeeld van hoe het MDT-programma Bloeizone Fryslân handen en voeten krijgt: als leertraject waarin studenten worden uitgedaagd hun blik te verruimen, nieuwe mensen te ontmoeten en maatschappelijk betrokken te zijn. Andela was de afgelopen 3 jaar een van de drijvende krachten achter het programma. ‘Destijds hebben we een aanvraag gedaan vanuit ROC Friese Poort – inmiddels gefuseerd met Friesland College tot Firda – om MDT te koppelen aan ons programma voor Brede Vorming. Nu heet dat Betekenisvol Vakmanschap,’ verduidelijkt Andela. 

‘Community learning staat centraal’, vertelt ze. ‘Studenten leren buiten de schoolmuren, in de maatschappij. We verwachten van studenten dat ze meedoen aan MDT, want het is vervlochten in het curriculum. Hoe ze het willen invullen, mogen ze zelf weten. Op die manier hebben we een balans gevonden tussen verplichting en vrijwilligheid.’ MDT wordt binnen het onderwijsprogramma in groepsverband ingezet, dat maakt het ook praktisch beter te organiseren.

Tent op de parkeerplaats

Met een aantal enthousiaste collega’s van verschillende opleidingen ging ze aan de slag. ‘De boer op. Waar kunnen we aansluiten bij het onderwijs? Op zoek naar passende samen­werkingen.’ Het fietsenproject in Sneek hebben ze groots aangepakt. Mensen konden 3 dagen lang fietsen inleveren bij school en de studenten knapten ze in tenten op de parkeerplaats op. Later zijn de fietsen naar de opvanglocaties voor Oekraïense vluchtelingen gebracht.
Een ander voorbeeld is het activiteitencentrum PLAK in Sneek, dat door studenten wordt gedraaid. De naam verwijst naar een plek waar je wilt blijven plakken. De activiteiten zijn bedacht én worden begeleid door studenten van de opleiding maatschappelijke zorg, verzorgende individuele gezondheidszorg en dienstverlening. ‘Studenten houden bijvoorbeeld een koffieochtend voor ouderen met dementie, die in het woonzorgcentrum wonen en niet meer zo vaak de deur uit komen. De studenten halen en brengen de ouderen. Zo is PLAK een plek geworden waar buurtbewoners en studenten elkaar vinden.’

Leren buiten de schoolmuren van meerwaarde?

Dat moet je docenten wel helpen zien

Bevlogen docenten

In de MDT-projecten komt veel samen, zegt Andela. ‘Het is heel belangrijk dat studenten het gevoel hebben dat ze van betekenis zijn, dat er een maatschappelijk vraag­stuk onder ligt. Onze visie vanuit Firda is ook dat we niet alleen maar opleiden voor een beroep, maar ook tot mens. We zijn meer dan vakonderwijs en dat dragen we uit.’ 

Dit alles vraagt veel inzet van docenten, beaamt de projectleider. ‘Het was zoeken. Je hebt bevlogen docenten nodig die zich hiervoor hard maken. Wij bieden workshops waarbij we de docenten meer vertellen over MDT, er zijn gast­docenten voor studenten en middelen om een project van de grond te trekken. Maar een docent moet het altijd inpassen in zijn eigen onderwijsprogramma. Dat lukt alleen als ze de meerwaarde van leren buiten de schoolmuren zien.’
Het is volgens haar belangrijk om MDT te koppelen aan iets wat al bestaat: een keuzedeel binnen de opleiding of burgerschapsvorming. ‘Daardoor voelt het voor docenten niet als iets dat er nog ‘bij’ komt. En: als je eenmaal iets hebt staan, dan kun je daarop voortbouwen. Maar je moet wél eerst investeren.’

Docenten leren studenten op een andere manier kennen

Strandjutten op Terschelling

Niet alleen de docenten, ook de studenten worden door de MDT-projecten uit hun comfortzone gehaald, ziet ze. ‘Neem de studenten van techniek en bouw: die hebben we meegenomen naar Terschelling, waar ze aan de slag gingen bij een fietsenmaker. Daarna gingen ze jutten op het strand en van dat materiaal maakten ze iets bij het juttersmuseum. Alles stond in het teken van duurzaamheid. Een aantal leerlingen moest 2 uur reizen met het OV en dat helemaal zelf uitzoeken. Alleen dát al was een leerervaring.’
Tijdens de projecten van Bloeizone Fryslân zien docenten hun studenten ook op een andere manier. ‘Ze maken kennis met hun maatschappelijke betrokkenheid. Bij zorg en welzijn is het vanzelf­sprekend dat studenten iets voor een ander doen, maar bij techniek en handel ligt dat anders.’

Reflecteren op een project kan lastig zijn voor pubers

Met een tool help je hen woorden geven aan ervaringen

Stilstaan bij betekenis

Jongeren worden nauw betrokken bij de opzet van de projecten. Hiervoor wordt een ontwerptool van Onderwijs123 gebruikt. ‘Dat bestaat onder meer uit een praatplaat met kaartjes waarop je samen met teams of studenten het gesprek voert: wat willen we bereiken, hoe past dit in het onder­wijs, en wat gaan we doen? Die reflectie is belangrijk: pubers vinden het vaak lastig om woorden te geven aan wat ze ervaren. Dus we bouwen altijd momenten in waarop ze stilstaan bij: wat heb ik gedaan en wat betekent dat voor mij?’

‘MDT heeft veel inzichten opgeleverd’, zegt Andela. ‘We moeten studenten stimuleren, verrijken, uitdagen en inspireren. Daarvoor zijn betekenisvolle ervaringen nodig.’ Een andere, opmerkelijke les? ‘Overschat niet wat studenten uit zichzelf oppakken. En verder ben je er niet met een poster over de mogelijk­heden. Dan meldt zich misschien één leerling aan. Je moet dit programma actief aanbieden, begeleiden en verbinden met de leefwereld van de studenten.’

We waren koploper in het land

Aanvraag voor subsidie

Bloeizone Fryslân is een koploper in het land. ‘We werden uitgenodigd door andere mbo-instellingen om erover te komen vertellen. Het ministerie heeft opnieuw geld vrijgemaakt voor MDT, dus we gaan zeker een nieuwe aanvraag doen voor een vervolgtraject’, vertelt Andela. Eerder werd het subsidie­verzoek afgewezen, maar het activiteitencentrum PLAK draait gewoon door, en is geborgd in het onderwijs. ‘Als het nieuwe geld er is, hopen we verder te bouwen op alles wat we hebben geleerd. Tot die tijd pauzeren we het programma.’

Wat is MDT?

Maatschappelijke Diensttijd (MDT) biedt jongeren tussen de 12 en 30 jaar de kans om gedurende een aantal weken tot maanden hun talenten te ontwikkelen en iets te doen voor een ander en/of de samenleving. Zo organiseren jongeren bijvoorbeeld sport­activiteiten in de buurt, geven taalles aan nieuwkomers of begeleiden eenzame ouderen als buddy. MDT helpt jongeren hun draai te vinden in de samenleving en vergroot hun maatschappelijke betrokkenheid.
Wat begon met enkele proeftuinen, is inmiddels uitgegroeid tot een krachtig netwerk. Er zijn 2.000 officiële samenwerkingspartners, vele duizenden betrokken organisaties, meer dan 200.000 jongeren die deelnemen en nog eens circa 200.000 jongeren die naar verwachting mee gaan doen.

Tekst: Jessica Maas

Meer lezen?