Perspectiefrijk

Van verstoorde schoolcarrière naar passend pad

Leestijd: 6 minuten

Bij jongeren die niet thuis wonen, sluit het onderwijs vaak niet aan bij hun capaciteiten en ambities. Hoe kunnen hun schoolcarrières gunstiger verlopen? Kenniswerkplaats ST-RAW onderzocht dit via het participatief onderzoeksproject Stay on Track, met projectleider Szabinka Dudevszky en ervaringsdeskundig junior-onderzoeker Thaisja Suart.

Szabinka Dudevszky

Op welke manier beïnvloedde het leren vanuit diverse perspectieven het project?

Dudevszky: ‘Mede door de inbreng van de ervaringsdeskundige jongeren is de doelstelling uit de projectaanvraag aangescherpt. Zij zaten bij Stay on Track ook in het kernteam, naast (docent)onder­zoekers, een promovenda en ik als projectleider.
Aanvankelijk wilden we het onderzoek richten op jongeren die vanuit een residentiële jeugd­hulpinstelling terugkeren naar het onderwijs. Gaandeweg richtten we ons echter op álle transitie­momenten in de schoolloopbaan: vertrek uit het ouderlijk huis, verblijf in een instelling of pleeggezin, volgende verplaatsingen. Elke keer worden er immers óók beslissingen genomen over school.
Bovendien speelt de problematiek van verstoorde schoolloopbanen niet alleen bij officieel uithuis­geplaatste jongeren, maar bijvoor­beeld ook bij jongeren die uit huis zijn gezet door hun (pleeg)­ouder(s), een ggz-opname meemaken, in een justitiële jeugd­inrichting belanden of dakloos zijn geraakt. Daarom is de groep verbreed.’

Suart: ‘De inbreng van verschillende perspectieven leidde ertoe dat we als onderzoekers de eigen doelen en opvattingen soms wat moesten loslaten.’

Welke inzichten deden jullie nog meer op dankzij de jongeren?

Suart: ‘Het is belangrijk om soms de controle los te laten en te durven vertrouwen op hun ideeën als je het perspectief van jongeren voorop wilt stellen. Zo kwam een jongere uit het kernteam met het idee om SkillzKitchen, een organisatie die werkt met jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt, te vragen voor de catering bij het slotsymposium van Stay on Track. Spannend: zouden zij wel kunnen leveren wat we wilden?’

Dudevszky: ‘Tijdens deze Feestelijke Finale zijn alle workshops gegeven door jongeren en hun ouders. Dat is goed verlopen en gaf symposiumdeelnemers waardevolle inzichten uit de eerste hand.’

Waarom is onderzoek vanuit meerdere perspectieven belangrijk?

Dudevszky: ‘Verhalen van jongeren raken je hart. Inzichten van onderzoekers en beleidsmakers raken je hoofd. Beide perspectieven zijn nodig als je veranderingen wilt bewerkstelligen.’

Suart: ‘Er is goede afstemming nodig tussen ervaring, kennis en systemen. Het perspectief van uithuiswonende jongeren is essentieel, want Stay on Track draaide immers om hen. Ervaring gewaarborgd door wetenschap maakt je onderzoek geloofwaardig. En om schoolloopbanen werkelijk gunstiger te laten verlopen, is een goede samenwerking tussen de systemen van onderwijs, hulpverlening en welzijn noodzakelijk. En met de jongere zelf en diens persoonlijke netwerk, natuurlijk.’

Door mijn eigen opname kon ik me goed in jongeren verplaatsen

Hoe zorgden jullie dat de ervaringsdeskundige jongeren tot hun recht kwamen?

Dudevszky: ‘Alle bijeenkomsten waren steeds met het hele kernteam. We begonnen altijd met een check-in om te horen hoe het met iedereen ging.’

Suart: ‘Ik hielp de jongeren bij het verwoorden van hun ervaringen. Zelf heb ik te maken gehad met een verstoorde studieloopbaan door een opname vanwege psychische kwetsbaarheid. Hierdoor kon ik mij goed in de jongeren verplaatsen en met ze sparren.’

Dudevszky: ‘Verder gaven we deze jongeren de vrijheid hun talenten te ontwikkelen en in te zetten. Zo hebben ze bijgedragen aan de organisatie en uitvoering van de 6 Stay on Track-symposia en gaven ze gastlessen aan studenten. Ook trainden we hen in interviewtechnieken, net als de studenten Social Work en Verpleegkunde. Zij interviewden 28 uithuiswonende jongeren van de partnerorganisaties die deelnamen aan het project.’

‘Zet 3 stappen terug’

 ‘Want je ouders hebben een migratieachtergrond’, stond er bijvoorbeeld in het Ganzenbordspel dat werd ontwikkeld

Uit jullie project kwam zelfs een Ganzenbordspel voort.

Dudevszky: ‘Klopt, naar een idee van Thaisja. Het spel laat zien hoe een verstoorde schoolloopbaan er uitziet, zodat je erover in gesprek kunt. Bijvoorbeeld naar aanleiding van het vakje “Je ouders hebben een migratieachtergrond. Zet 3 stappen terug”.’

Suart: ‘De jongeren hebben het spel vormgegeven. Szabinka leverde per vakje wetenschappelijk onderbouwde informatie aan. Zoals dat studenten met een migratieachtergrond vaker onderwijsniveaus stapelen dan die zonder. We speelden het spel tijdens een van de symposia en ik zag hoe de informatie bij sommige spelers echt binnenkwam.’ 

Soms is een appje fijner dan bellen

Hoe was de intensieve samenwerking?

Suart: ‘We vulden elkaar mooi aan. Szabinka heeft meer theoretische bagage en contacten met professionals en beleidsmakers.’ 

Dudevszky: ‘Thaisja’s kennis van de praktijk hielp het onderzoek verder. Een voorbeeld: onze partner­organisaties opleidingsinstituut Albeda en hulpverlenings­organisatie Enver werkten samen aan een bouwsteen (zie kader, red.) die organisaties kunnen gebruiken voor het versterken van school­loopbanen. Maar die bleek uiteindelijk niet levensvatbaar. Toen zei Thaisja: “Ik ken een initiatief bij Albeda om de betrokkenheid van het persoonlijk netwerk bij de schoolcarrière van studenten te vergroten. Misschien kan dat worden gebruikt als ‘startpunt’ voor een bouwsteen?” Dat is gebeurd én het initiatief werd toen uitgebreid met het hulpverleningsnetwerk, om de schoolloopbanen te versterken.’ 

3 bouwstenen

Op basis van de levensloop­interviews met uithuiswonende jongeren ontwikkelden 4 partnerorganisaties bouwstenen die binnen de organisatie gebruikt kunnen worden om de school­loopbanen van jongeren te verbeteren. Dat waren jeugdzorg­organisatie iHub, Jeugd­bescherming Rotterdam Rijnmond (JBRR), jeugdhulp­organisatie Enver en onderwijsinstituut Albeda.
De bouwsteen van iHub is traumasensitief onderwijs invoeren op alle scholen waar deze organisatie het onderwijs verzorgt. JBRR deed een pilot waarbij de visie van jongeren op hun school­loopbaan is meegenomen bij het nemen van besluiten als een uithuisplaatsing. Enver en Albeda ontwikkelden een bouwsteen om de samenwerking met de netwerken van uithuiswonende jongeren te verbeteren.

Suart: ‘Vanuit mijn ervarings­deskundigheid hanteerde ik soms een iets andere aanpak dan Szabinka.’

Dudevszky: ‘Als een van onze ervaringsdeskundige jongeren niet reageerde op contactpogingen, vroeg ik haar om raad.’

Suart: ‘Ik weet uit ervaring dat persoonlijk contact soms moeilijk is als het slecht met je gaat. Dan kan een appje fijner zijn dan bellen. Tegelijkertijd weet ik dat activiteiten houvast bieden en zelfvertrouwen geven als je in een mindere periode zit. Maar soms verdwijnt iemand even van de radar. Dat hoort erbij, als je met zo’n kwetsbare doelgroep werkt.’ 

Thaisja Suart 

Wat is er daadwerkelijk veranderd door het project?

Suart: ‘Jongerenparticipatie staat veel hoger op de agenda van de betrokken organisaties. En hoewel het niet altijd vlekkeloos verloopt, proberen partnerorganisaties stappen te zetten in het verder implementeren van hun bouwstenen.’

Dudevszky: ‘Stay on Track is uitgevoerd in co-creatie. Zo is tijdens de symposia kennis ontwikkeld en gedeeld met professionals en beleidsmakers in de hulpverlening, zorg en het onderwijs. En met studenten, docenten, onderzoekers, jongeren en ouders. Ook deden zo’n 40 studenten afstudeeronderzoek naar uithuiswonende jongeren bij locaties van de partnerorganisaties. Zij deelden de nieuwste inzichten uit Stay on Track daar met medewerkers. Dankzij Stay on Track is er een lerend netwerk ontstaan.’

Suart: ‘Alle betrokkenen zijn zich bewuster hoe belangrijk het is om altijd oog te houden voor de talentontwikkeling van jongeren. Het is niet: eerst zorg, en daarna komt het onderwijs wel een keer. Het gaat hand in hand.’

Participatie van jongeren staat veel hoger op de agenda

Over de onderzoekers

Szabinka Dudevszky is hoofd­docent en onderzoeker van het Kenniscentrum Talentontwikkeling van de Hogeschool Rotterdam. Zij leidt projecten gericht op maat­schappelijke thema’s als mentaal welzijn en de aansluiting tussen jeugdhulp en onderwijs. De projecten zijn altijd participatief van opzet, dus degenen om wie het gaat, zijn actor in het kernteam. 


Thaisja Suart is ervarings­deskundig junior-onderzoeker bij Kenniscentrum Talentontwikkeling. Zij is afgestudeerd in Social Work en werkte voorheen bij de gemeente Rotterdam. Ook was zij als ervaringsdeskundige bij verschillende projecten aangesloten. In Stay on Track was zij lid van het kernteam en coach van de ervaringsdeskundige jongeren. Ook adviseerde zij (docent)onderzoekers en studenten. 

Tekst: Femke van den Berg

Meer weten?