Perspectiefrijk

Help je ouders? Dan help je het kind – en andersom

Leestijd: 6 minuten

Het heeft zijn weerslag op ouders als een kind ontwikkelings- of gedragsproblemen heeft. Andersom kunnen ouders met problemen een kind dat extra hulp nodig heeft, soms niet zo goed ondersteunen. De pilot Gezin in Beeld brengt hun vragen en problemen in kaart vóórdat hulp wordt opgestart. GZ-psycholoog Eric Paul Massaar en orthopedagoog-generalist Gerdina Hogenboom-Droog vertellen erover.

Waarom zouden specialistische ggz voor volwassenen en specialistische jeugd-ggz nauw samenwerken?

Gerdina Hogenboom-Droog: ‘Vanuit de Parnassia Groep waar Youz onder valt, is er al langer de wens om gezinnen beter in beeld te krijgen. Veel gezinnen hebben te maken met een opeenstapeling van problemen op allerlei leefgebieden: denk aan schulden, armoede, verslaving. Ons ambulante team Beter Thuis biedt daarom al integrale specialistische gezinsbehandeling voor gezinnen met meervoudige en complexe problemen, waarbij we nauw samenwerken met Ipse De Bruggen (Kind en Jeugd en Wmo Maatwerk) en Jeugdformaat (jeugd en opvoedhulp).’

Eric Paul Massaar: ‘Als één gezinslid psychische klachten heeft, heeft dat gevolgen voor het hele gezin. Ook voor heel jonge kinderen. Daarom is het goed om verbinding te leggen met de jeugdhulp en andere ketenpartners. Meteen bij de intake. Als GZ-psycholoog begeleid ik volwassenen bij PsyQ in Zoetermeer. Bij Herstel op Maat en de Spoedpoli ligt mijn expertise. Mijn collega van Youz kijkt naar de kinderen in het gezin.’

Gerdina: ‘We weten uit onderzoek dat een half miljoen kinderen in Nederland opgroeit met ouders die psychische problemen of een verslaving hebben. Als regiebehandelaar en orthopedagoog-generalist voor kinderen onder de 6 jaar bij Youz, vermoed ik vaker dat vader of moeder zelf ook psychische hulp kan gebruiken. Ouders vertellen bijvoorbeeld over een problematische bevalling, over traumatische ervaringen uit het verleden of reageren soms gespannen op de kinderen. De subsidie van ZonMw stelt ons in staat om bij onze intake meteen al die verbinding met de volwassen-ggz te leggen.’

Te gast bij het gezin thuis zien we meer

Hoe ziet de samenwerking er uit?

Gerdina: ‘De route loopt altijd via het kind. Ouders maken zich zorgen over het gedrag, eet- of slaapproblemen, over ontwikkelingsachterstanden. Zo komen ze bij ons terecht. Wij starten met de uitgebreide, brede intake om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen. De eerste kennismaking is altijd een huisbezoek. Als gast bij het gezin zien we meer dan wanneer een gezin naar kantoor komt. Hoe wonen mensen, hoe functioneert het gezin, hoe gedragen de kinderen zich? Is er speelgoed?

De tweede keer komt het gezin naar ons toe en laten we ouder en kind samen spelen. Zo zien we hoe ze op elkaar reageren. Wat gaat goed? Waar loopt het vast? Het derde gesprek gaat over de ontwikkeling van het kind, van zwangerschap tot nu. En bij het vierde gesprek sluit Eric-Paul of een van zijn collega’s van PsyQ aan.’

Eric Paul: ‘Mijn eerste vraag is vaak: “Hoe zitten jullie er als ouders bij vandaag?” Een open vraag, zonder oordeel. Ouders hebben meestal tot die tijd alleen maar het kind vooropgezet. Deze vraag verandert de dynamiek van het gesprek, soms schieten mensen vol. Pas hadden we nog een moeder die meteen hard begon te huilen. Ze had zich al gerealiseerd dat zij ook hulp nodig had, om trauma’s uit haar eigen jeugd te verwerken. “Het zit toch dieper dan ik dacht”, gaf ze aan. Gelukkig heb ik binnen de pilot ruimte om ouders in maximaal 3 gesprekken apart te spreken. Overigens willen sommige ouders het niet over zichzelf hebben.’

Gerdina: ‘Ouders die bijvoorbeeld gevlucht zijn, willen hun verleden vaak niet oprakelen. Toch sijpelen trauma’s later door.’

Verschillende invalshoeken, één doel

Gerdina Hogenboom-Droog is orthopedagoog-generalist bij Youz. Eric Paul Massaar is GZ-psycholoog en regiebehandelaar bij PsyQ en geeft forensisch advies. Ze werken samen in de pilot Gezin in Beeld.

Ouders hebben al die tijd het kind vooropgezet

Het kind en ouders hebben dus vaak beide baat bij hulp?

Gerdina: ‘Pas begeleidden we een Afghaans gezin met een dochtertje van 3 jaar. Het meisje was te vroeg geboren en ontwikkelde zich goed, maar sliep nauwelijks. Tijdens het oudergesprek bleek dat de moeder ook niet sliep. Eric Paul sprak met haar afzonderlijk en toen bleek dat ze in het land van herkomst en tijdens de vlucht veel had meegemaakt. ’s Nachts kwamen de nachtmerries en de paniek. Na traumabehandeling slapen moeder én dochter beter. Dit verhaal laat de meerwaarde zien van deze werkwijze.

Een ander voorbeeld. Een meisje van 3 jaar had motorische, sociale en taalachterstanden. Ze hing aan haar ouders en kon tegelijk geen fysiek contact verdragen. Haar moeder zat thuis met burn-outklachten. Tijdens het gesprek bleek dat ze die eerder had gekend, na een nare bevalling, waarover ze veel schuldgevoelens had. Toen ze op ons aanraden traumatherapie had gevolgd, zagen we opeens vooruitgang bij het meisje.’

Wat gebeurt er na de intakegesprekken?

Gerdina: ‘Daarna vindt een multidisciplinair overleg plaats tussen professionals, waarbij collega’s van Ipse de Bruggen aanhaken. Gezamenlijk kijken we naar alle levensdomeinen. Kan een schuldhulpmaatje of de formulierenbrigade dit gezin bijvoorbeeld helpen? Vervolgens adviseren we interventies en hulp aan de hand van een zogeheten verklarende analyse, een systemisch onderzoek gericht op de oorzaak en samenhang van problemen (zie kader Verklarende analyse).’

Moesten jullie zelf wennen aan de samenwerking?

Eric Paul: ‘Vooraf verwachtte ik van wel. Ik hou niet zo van protocollen of strakke afspraken over hoe je het gesprek aangaat. Elk gezin is toch weer anders. Maar we vullen elkaar goed aan.’

Gerdina: ‘We geloven echt in deze werkwijze, ook onze collega’s van Ipse de Bruggen. We roepen allemaal al jaren “1 gezin, 1 plan”. Met onze gezamenlijke, brede intake en integrale blik geven we daar vorm aan.’

Wat hebben jullie geleerd?

Gerdina: ‘Hoe fijn het is dat je tijdens de pilot kunt bijsturen. Ouders gaven aan dat ze een uur maar kort vonden voor de gezamenlijke intake. Dus hebben we het verlengd naar anderhalf uur. De ouders hebben deze intakestructuur ook geëvalueerd en ons onderzoeksteam analyseert momenteel alle data van het project – ook de ervaringen van alle partners. De resultaten van de 6 pilots van ZonMw over het verbinden van volwassenen-ggz en jeugdhulp worden vervolgens gebundeld, zodat we een goed beeld krijgen van de werkzame elementen (zie gele kader Pilot Gezin in Beeld).’

Hun dochtertje ging pas vooruit na de traumatherapie van moeder

Wat waren de obstakels in de pilot?

Gerdina: ‘Ingewikkeld is vooral de financiering en administratieve rompslomp. Wij werken bijvoorbeeld vanuit de Jeugdwet; de volwassenen-ggz onder meer vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw). De financiering voor de pilot stopt eind februari. Gelukkig zijn er al afspraken met alle partners om de samenwerking door te zetten. De gemeente Zoetermeer ziet ook de meerwaarde van deze samenwerking.’

Pilot Gezin in Beeld

Om kinderen, jongeren én ouders effectief te helpen, is een samenwerking tussen jeugdhulp en volwassenen-ggz belangrijk. Een goede verbinding tussen zorgorganisaties is nog niet altijd vanzelfsprekend. Om hier verandering in te brengen, experimenteren 6 pilots met het versterken van deze samenwerking. Gezin in Beeld is een van deze pilots, je leest hier meer over de andere pilots. Gezin in Beeld is een samenwerking tussen Youz, de volwassen-ggz van Parnassia Groep Zoetermeer (PsyQ, Brijder en het FACT-team van Parnassia) en Ipse de Bruggen (Kind en Jeugd en WMO Maatwerk).

Heeft deze pilot jullie manier van werken veranderd?

Eric Paul: ‘Zeker. Normaal kijk ik vooral vanuit mijn eigen expertise naar de psychische gesteldheid van cliënten. Door deze samenwerking wordt mijn blik automatisch veel breder. Er speelt vaak van alles in deze gezinnen en al die problemen beïnvloeden elkaar.’

Fijn om tijdens de pilot te kunnen bijsturen

Gerdina: ‘We zoomen eerst uit om gezamenlijk het hele plaatje te zien en daarna zoomen we – vanuit de eigen expertise – in op de details van wat het gezin en elk gezinslid afzonderlijk nodig heeft. Belangrijk is dat er rust ontstaat.’

Eric Paul: ‘Door op het hele gezin in te zetten, voorkomen we dat deze jonge kinderen later in de problemen komen. En dat de geschiedenis zich herhaalt.’

Gerdina: ‘Nog steeds denken sommige mensen dat kleintjes niets meekrijgen. Maar juist de jongste kinderen slaan alles op. Als de basis goed is, kunnen kinderen opgroeien tot sterke en gezonde volwassenen.’