Kunst & Knelpunt

Andere vindplek zorgde voor rijker resultaat

Leestijd: 1 minuut

Hoe onderzoek je de oorzaken van schoolstress en -uitval? Jongeren bij jeugdzorginstellingen gaven geen gehoor. Toch wilde de werkplaats onderzoek doen met relevante resultaten voor ouders, leerlingen en scholen zelf en gooide het over een andere boeg.

Wat kan de omgeving doen om te voorkomen dat een leerling stress of prestatiedruk ervaart of verzuimt van school? Dat was de vraag in het onderzoek Mentaal Kapitaal waaraan onderzoeker Margot Peeters leiding gaf binnen de Kenniswerkplaats Jeugd en Gezin Centraal. Het onderzoek liep van 2020 tot en met 2024.


Peeters benadrukt hoe belangrijk het is om al vanaf het bedenken van de onderzoeksvraag de doelgroep(en) te betrekken. ‘Zo voorkom je dat je aannames doet die niet kloppen. Je moet dus met de doelgroepen praten, niet over ze.’


Frederik Bullens, vader van een kind dat op school uitviel, prijst de opzet van het onderzoek: ‘Het is mooi dat de oorzaken van schooluitval niet werden toegeschreven aan het kind of de opvoeding, maar dat er breed werd uitgevraagd. Dus ook naar de rol van de school en zorg.’

Bouw eerst een band op om ouders te betrekken

Juiste kanalen aanboren

‘Aanvankelijk probeerden we jongeren te benaderen via jeugdzorginstellingen’, vertelt Peeters. ‘Maar dat leverde weinig respons op. Daarom hebben we scholen benaderd toen we focusgroepen wilden samenstellen.’ Via de jongeren kwamen de onderzoekers in contact met hun ouders. Bovendien werd de ondervraagde groep zo breder dan alleen kwetsbare jongeren. De onderzoekers ontdekten kortom de meerwaarde van het aanboren van andere kanalen. Daar is van geleerd. Peeters: ‘Bij een project over het thema welbevinden en armoede richten we ons op de wijk. Dan is jongerenwerk juist een cruciale partner.’

Durf los te laten als onderzoeker…

 Flexibiliteit levert veel op voor je doelgroep

Band opbouwen

De juiste plek vinden voor het zoeken van deelnemers die vanaf het begin meedenken over een onderzoek is één ding. Ze betrokken en aangehaakt krijgen vraagt net zo goed inspanning. Bullens maakte als vader deel uit van een focusgroep en adviseert: ‘Wil je als onderzoeker ouders betrekken, luister dan eerst en bouw een band op. Het is verder belangrijk om te horen welke obstakels ouders ervaren om mee te doen aan het onderzoek. Met elkaar moet je daarvoor oplossingen bedenken.’


‘Zie hun bijdrage niet als iets wat je moet afvinken, maar als een toegevoegde waarde. En wees als onderzoeker flexibel. Durf los te laten, bijvoorbeeld door onderzoeksvragen, voordat je echt start, zo aan te passen dat ze beter aansluiten bij je doelgroepen.’ Daarnaast noemt Bullens evalueren na afloop verstandig.

Deze werkwijze van de kenniswerkplaats leidde uiteindelijk onder meer tot de online Wegwijzer Mentaal Kapitaal, waarmee scholen het gesprek kunnen aangaan met leerlingen over prestatiedruk, schoolstress en -verzuim. Bovendien kunnen schoolteams zien hoe zij stress en druk kunnen verminderen. Als ze hun specifieke schoolsituatie invullen, rolt daaruit een rapport met aanbevelingen.

 Kenniswerkplaats Jeugd en Gezin Centraal

De Kenniswerkplaats Jeugd en Gezin Centraal doet onderzoek in 4 Utrechtse jeugdregio’s (Eemland, Lekstroom, Utrecht West en Zuid Oost Utrecht). De focus van de werkplaats lag in de afgelopen jaren op stressreductie en mentale gezondheid bevorderen bij jeugd en gezinnen, een gezonde omgeving scheppen en doen wat nodig is. Margot Peeters is universitair hoofddocent (Universiteit Utrecht) en een van de hoofdonderzoekers binnen de werkplaats, met Marloes Kleinjan en Marije Kesselring.

Tekst: Stan Verhaag

Meer weten?